Dịch bệnh COVID-19 và các biện pháp phòng, chống dịch được các nước thực hiện đang có tác động đến tình hình tội phạm trên toàn thế giới, trong đó có tội phạm mua bán người và đưa người di cư trái phép.
Mặc dù một số biện pháp phòng dịch có tác dụng làm giảm khả năng hoạt động của tội phạm, tội phạm mua bán người và đưa người di cư trái phép cũng đã tìm được những phương thức, thủ đoạn mới để thích nghi với điều kiện hiện tại.
Mua bán người và đưa người di cư trái phép chịu tác động lớn từ các nhân tố địa chính trị và kinh tế-xã hội với sự khác biệt rõ rệt ở từng khu vực. Dịch bệnh COVID-19 đang và sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến những nhân tố này trên toàn cầu. Những thiệt hại về kinh tế do COVID-19 gây ra sẽ tác động đáng kể đến nhu cầu xuất cảnh của người dân, tạo ra động lực và cơ hội cho tội phạm thu lợi bất chính từ hoạt động đưa người di cư trái phép.
Nạn nhân
Vào cuối tháng 3/2020, cơ quan chức năng phát hiện thi thể của 64 người đàn ông trong một container được chở ở thùng sau xe tải chạy từ Malawi đến Mozambique, khả năng tử vong do chết ngạt. 14 người trong container còn sống sót đã được cứu và đưa đến bệnh viện.
Việc dừng các chuyến bay quốc tế trong tháng 3 và tháng 4/2020 khiến các đối tượng không thể đưa người di cư trái phép bằng đường hàng không. Những hạn chế hàng hải thời gian vừa qua cũng có tác động ngắn hạn đến các tuyến di cư đường biển, như tuyến đường biển từ Bắc Phi qua Biển Địa Trung Hải đến Châu Âu.
Tuyến đường bộ, đường biển
Mặc dù có giảm đôi chút, nhưng hoạt động đưa người di cư trái phép bằng đường bộ và đường biển vẫn tiếp tục diễn ra trên toàn thế giới, với những điều kiện thậm chí còn khắc nghiệt và nguy hiểm hơn cho nạn nhân.
Các tuyến di cư đường bộ chủ yếu, như tuyến đường bộ nối Trung với Bắc Mỹ hay tuyến đường bộ nối Vùng Sừng Châu Phi với Nam Phi, vẫn tiếp tục được các đối tượng sử dụng để hoạt động.
Châu Âu và Nam Mỹ là những điểm đến phổ biến của làn sóng di cư trái phép, cũng đồng thời là điểm nóng thế giới của dịch bệnh COVID-19. Tuy nhiên, các thông tin thu thập được chỉ ra rằng người di cư vẫn tiếp tục tìm đến các quốc gia tại khu vực này bất chấp nguy cơ cao bị lây nhiễm dịch bệnh.
Rất khó để đánh giá một cách đầy đủ ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19 đến tình hình tội phạm mua bán người. Tuy nhiên, chắc chắn là trong trung hạn, dịch bệnh này cùng những thiệt hại kinh tế nặng nề sẽ làm tăng số lượng các nạn nhân tiềm năng của nạn đưa người di cư trái phép, và tăng nguy cơ họ bị dụ dỗ, lừa đảo, bóc lột và cuối cùng là bị mua bán.
Châu Mỹ và Ca-ri-bê
Tại Trung Mỹ, một số quốc gia chứng kiến sự sụt giảm đáng kể trong số lượng các vụ di cư bất thường. Có quốc gia trung bình phát hiện 150 người nhập cư trái phép/ngày thì nay con số này về 0 trong tuần cuối của tháng Ba.
Những người nhập cư bị mắc kẹt tại Nam và Trung Mỹ chắc chắn sẽ đổ về các quốc gia Trung Mỹ như Guatemala, nơi các nhóm tội phạm có tổ chức tham gia vào đường dây đưa người di cư trái phép vẫn sẵn sàng đáp ứng các nhu cầu vượt biên đi phương Nam.
Châu Phi
Hầu hết các nước Châu Phi đều đang thực hiện các lệnh hạn chế di chuyển qua biên giới để ngăn ngừa sự lây lan của dịch bệnh COVID-19, tuy nhiên, những lệnh này không đủ để ngăn chặn làn sóng di cư tại một số khu vực. Tuyến đường bộ từ khu vực Sừng Châu Phi đến Nam Phi vẫn cho thấy các dấu hiệu hoạt động của tội phạm, trong đó có một số vụ người di cư đã bị thiệt mạng do các đối tượng áp dụng nhiều phương thức, thủ đoạn nguy hiểm để che giấu và trốn tránh sự phát hiện của cơ quan quản lý biên giới.
Những người di cư vẫn tiếp tục di chuyển đến một số quốc gia vùng Sahel. Trước tình trạng các điều kiện nhân đạo tại Libya đang bị suy giảm do mâu thuẫn và xung đột, nhiều khả năng làn sóng di cư đến Châu Âu sẽ tiếp tục diễn ra bất chấp tình hình dịch bệnh. Các đối tượng tội phạm chắc chắn sẽ phát triển nhiều phương thức thủ đoạn mới, đồng thời đẩy giá “dịch vụ” cao lên đáng kể.
Châu Á và Trung Đông
Tuyến đường di cư sang phương Tây từ Nam Á đi Châu Phi, Nam Mỹ, châu Âu và các nước vùng Vịnh chủ yếu bằng đường hàng không. Vì vậy, trong giai đoạn dịch bệnh, tuyến đường di cư này đã bị chặn đứng.
Tại khu vực Đông Nam Á, các vụ di cư của người Rohingya từ Bangladesh đến Malaysia bằng đường biển đã tăng gấp 3 lần trong khoảng thời gian từ tháng 03 - tháng 04/2020.
Dự đoán một làn sóng di cư mới từ Châu Á và Trung Đông đến Châu Âu sẽ diễn ra trong trung hạn do những khủng hoảng kinh tế hậu COVID-19.
Châu Âu
Số lượng vụ việc di cư trái phép được phát hiện tại Châu Âu đã giảm 85% từ tháng 03 - tháng 04/2020.
Hiện nay, các đối tượng thường sử dụng thuyền nhỏ để di chuyển qua biên giới đường thủy, như tuyến vượt biên qua kênh đào Anh, và những người di cư thường bị vận chuyển trong những điều kiện nguy hiểm như trong thùng xe tải, xe chở hàng, tàu chở hàng để trốn tránh sự phát hiện của cơ quan chức năng khi đi qua biên giới.
Những người di cư từ các quốc gia phía Tây sa mạc Sahara vẫn tiếp tục tìm đến đảo Canary của Tây Ban Nha qua các tuyến di cư đường biển băng qua Đại Tây Dương trên những phương tiện đi biển thô sơ cùng các điều kiện khắc nghiệt và nguy hiểm.
Với điều kiện các lệnh hạn chế di chuyển vẫn tiếp tục được thực hiện, số lượng các vụ di cư bất thường đến Đông Âu và Tây Âu qua đường bộ và đường biển dự đoán vẫn duy trì số lượng tối thiểu trong thời gian tới.
Mua bán người
Mua bán người vì mục đích bóc lột lao động hay tình dục vốn đã rất khó để phát hiện trong bối cảnh thông thường. Hiện nay, tình trạng dịch bệnh chỉ càng đẩy nạn mua bán người vào sâu hơn trong bóng tối và các nạn nhân càng khó được phát hiện và giải cứu.